Onderwijsprofiel en -portfolio versterken en vernieuwen

We richten ons portfolio van bacheloronderwijs, masteronderwijs en onderwijs voor professionals zo in, dat een aantrekkelijk aanbod ontstaat dat aansluit bij de onderwijsvisie en onderzoeksspeerpunten van de VU en bij de behoeften van studenten en professionals, en dat studenten optimale mogelijkheden biedt om hun talent te ontwikkelen. Daarbij hadden vooral de volgende onderwerpen onze aandacht in 2024.

Onderwijsinnovatie

Met Activerend en Blended Onderwijs (ABO) stellen wij het leerproces en de ontwikkeling van de student centraal. Activerend houdt in dat ons onderwijs studenten zelf laat nadenken, samenwerken, doelen formuleren en oplossingen zoeken. Daarbij zetten we blended learning in: een mix van onderwijsvormen, zoals colleges op de campus en projecten waaraan studenten zelfstandig werken, waarbij we vaak gebruikmaken van digitale gereedschappen. In 2024 hebben de opleidingen ABO verder ontwikkeld, met een grotere diversiteit aan innovatieve onderwijsvormen voor studenten. Het CTL en de Onderwijswerkplaats helpen docenten om de meest geschikte onderwijsvormen te kiezen en daarbij effectieve (digitale) gereedschappen te gebruiken. Concrete voorbeelden van onderwijsinnovaties vindt u in hoofdstuk 9, waarin we rapporteren over de inzet van de kwaliteitsmiddelen ter verbetering van ons onderwijs.

A Broader Mind

Wij dagen onze studenten uit om over de grenzen van hun studie naar de maatschappij én naar zichzelf te kijken. We willen namelijk dat ze ‘A Broader Mind’ ontwikkelen: een bredere manier van denken. Twee onderwijsvormen die dat nadrukkelijk stimuleren, zijn:

1. De Broader Mind Course, een cursus gericht op persoonlijke ontwikkeling en betrokkenheid bij maatschappelijke vraagstukken;

2. Community Service Learning, een innovatieve vorm van onderwijs die studenten verbindt met maatschappelijke partijen om samen uitdagingen in de ‘echte wereld’ aan te pakken.

In 2024 speelden de gebeurtenissen in de Gazastrook een grote rol. Wij hebben docenten ondersteund om ruimte te geven aan discussies hierover, en om daar leermomenten van te maken. Wij doen dat via het model van de Mixed Classroom: een onderwijsbenadering die verschillen tussen studenten benut voor leerervaringen van alle studenten. Een team van ongeveer tien Mixed Classroom-specialisten ondersteunt docenten bij het gebruik van het Mixed Classroom-model in hun onderwijs. Twee keer per jaar bieden we docenten het Mixed Classroom in Practice-programma aan. Dit model is een onderwijsaanpak die voortbouwt op diversiteit om de leerervaring voor alle aanwezige studenten te verrijken. 

Het onderwijsportfolio aanscherpen

Onderdeel van het jaarplan was al dat wij ons onderwijsportfolio zouden aanscherpen: Welke opleidingen en specialisaties bieden wij aan? Onderscheiden wij ons van andere universiteiten en zijn we doelmatig? De aangekondigde bezuinigingen op het hoger onderwijs en het Wetsvoorstel internationalisering in balans maakten dit nog urgenter. Met de volgende drie VU-brede aandachtspunten hebben we kritisch gereflecteerd op ons onderwijsportfolio:

1. een innovatief en onderscheidend aanbod, verbonden met maatschappelijke vraagstukken en met waar nodig een interdisciplinaire aanpak;

2. een financieel gezond aanbod;

3. een aanbod in een passende onderwijstaal.

Elke faculteit heeft in 2024 een portfolioanalyse opgeleverd en vervolgacties bepaald. De faculteiten hebben deze portfolioanalyses met elkaar besproken. Daarbij hadden zij aandacht voor keuzes en innovaties die de grenzen van faculteiten overschrijden, en voor interdisciplinaire opleidingen.

Wetsvoorstel internationalisering in balans

De Nederlandse politiek roept op om minder internationale studenten aan te trekken en meer aandacht te besteden aan de Nederlandse taal in het hoger onderwijs. Het Wetsvoorstel internationalisering in balans vloeit daaruit voort. De VU blijft de noodzaak zien van internationalisering voor studenten, onderwijs én onderzoek. Denk daarbij aan diversiteit in de mixed classroom, een stimulerend studieklimaat, de behoefte van (Nederlandse) studenten, de arbeidsmarkttekorten waarvoor internationale studenten een oplossing kunnen bieden, de internationale werkomgeving waarvoor we opleiden, het belang van interculturele vaardigheden, de internationale wetenschap en onderzoeksnetwerken. Mede als gevolg van de politieke sfeer en het wervingsverbod op internationale studenten is de internationale bachelorinstroom in september 2024 met 23,5 procent gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor. De VU betreurt dit.

In 2024 hebben we tijdens de portfolioanalyses per vakgebied kritisch gekeken naar de voertaal van opleidingen. Dat heeft als resultaat dat we de voertaal van enkele opleidingen de komende jaren wijzigen. Verder hebben we in 2024 opnieuw aandacht besteed aan het versterken van Nederlandse en Engelse taalvaardigheid van studenten en medewerkers.

Actieplan na midterm review

In 2023 hebben we een midterm review op instellingsniveau uitgevoerd als voorbereiding op de Instellingstoets Kwaliteitszorg in 2025. De midterm review geeft ons inzicht in onze onderwijskwaliteit en geeft ons handvatten om de kwaliteitscultuur te verbeteren. In mei 2024 is het rapport van de midterm review opgeleverd. Vervolgens hebben we een actieplan opgesteld, dat het CvB in september 2024 heeft vastgesteld.

Uit de midterm review blijkt dat veel zaken bij de VU goed gaan. Onze onderwijsvisie is bekend en heeft een breed draagvlak in de organisatie. De onderwijsagenda is een sterk instrument om de onderwijsvisie uit te voeren. Het personeelsbeleid en de activiteiten voor professionalisering zijn op orde. En het centrale en decentrale kwaliteitsbeleid is goed. De plan, do, check, act-cyclus voor onderwijskwaliteitszorg functioneert goed en leidt tot verbeterafspraken.

Er zijn ook verbeterpunten. Zo missen we soms IT-ondersteuning en ruimte in de huisvesting om onze onderwijsvisie te verwezenlijken. Op dat gebied hebben we in 2024 al vooruitgang geboekt, onder meer door een kwaliteitszorgdashboard in gebruik te nemen met de kerngegevens die opleidingen gebruiken bij de sturing op en monitoring van onderwijskwaliteit(szorg). Gebruikers hebben zo in één oogopslag alle informatie bij elkaar en kunnen voor verdere analyses doorklikken naar het specifieke education analytics-dashboard. Ook op het gebied van onze onderwijsvisie zien we verbetermogelijkheden. Deze visie bevat veel doelen en ambities, maar de prioriteiten zijn niet duidelijk. Dat maakt het moeilijk om te sturen op resultaten. We gaan hier meer helderheid in brengen.

Onderwijsvisie concreter maken

Sinds juli 2024 denken we opnieuw na over mogelijkheden om de onderwijsvisie concreter te maken. De belangrijkste conclusie is dat het gedachtegoed van A Broader Mind echt leeft op de VU. Aspecten van A Broader Mind zijn herkenbaar in onze opleidingen: academische vorming, maatschappelijke verantwoordelijkheid en persoonlijke ontwikkeling. Daarvoor ontwikkelen we leerlijnen, waaraan opleidingen invulling geven, met ruimte voor accentverschillen.

Toetskwaliteit verbeteren

De toetsvisie uit 2022 omschrijft hoe het leerproces en de toetsing zich tot elkaar

verhouden. In 2024 hebben we de eerste stappen gezet om de toetsvisie te vertalen naar een toetskader. Zo hebben we de formatieve dialoog concreet gemaakt, een belangrijk element van de toetsvisie. De formatieve dialoog is een essentieel onderdeel van het leerproces en richt zich op het beantwoorden van de vragen: waar werkt de student naartoe, waar staat de student nu en hoe groeit de student naar de gewenste situatie toe? In 2025 stellen we het toetskader vast.

Kunstmatige intelligentie integreren in het onderwijs

Hoe gaan we om met kunstmatige intelligentie (AI) in het onderwijs en waarop moeten docenten letten als ze AI in hun onderwijs willen integreren? Daarvoor heeft de VU-UvA-taskforce AI in onderwijs in 2024 adviezen opgeleverd en een checklist met technische, juridische en ethische aspecten. Deze staan op onze website, dus docenten en andere VU-collega’s kunnen ze direct in de praktijk brengen. Hier was veel behoefte aan. Het CvB heeft de adviezen positief beoordeeld en een implementatieplan vastgesteld om AI op een verantwoorde manier verder te integreren in het onderwijs.

De Onderwijswerkplaats biedt docenten ondersteuning bij alles wat bij AI in het onderwijs komt kijken. Ze kunnen er terecht met vragen als: welke AI-tools zijn handig en hoe kan ik die het best inzetten? Daarnaast stimuleert de Onderwijswerkplaats het delen van kennis en ervaringen op het gebied van AI. Zo was er een geslaagde VU AI in education Show & Share-dag. Er is een werkgroep die alle AI-experimenten inventariseert, en een netwerk van docenten die zich bezighouden met AI, zodat we van elkaar kunnen leren.