In dit hoofdstuk beschrijven we een selectie van de resultaten uit 2023 waar we trots op zijn, en die alle bijdroegen aan onze maatschappelijke impact. We hebben met deze resultaten een bijdrage geleverd aan de volgende sustainable development goals (SDGs): 13) Klimaatactie; 3) Goede gezondheid en welzijn, 8) Eerlijk werk en economische groei; 9) Industrie, innovatie en infrastructuur en 10) Ongelijkheid verminderen. 

Maatschappelijke impact maken door het debat te beïnvloeden

In 2023 heeft de VU op verschillende manieren bijgedragen aan het beïnvloeden van maatschappelijke discussies en het stellen van nieuwe normen voor (onderzoeks)samenwerking. Hoe? Dat laten de volgende voorbeelden zien.

Fossiele industrie

Het afgelopen jaar besloot de VU om geen nieuwe onderzoekssamenwerkingen aan te gaan met bedrijven uit de fossiele energiesector, tenzij die bedrijven zich aantoonbaar committeren aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs. De VU laat hiermee zien dat we nu keuzes maken om bij te dragen aan een betere wereld voor toekomstige generaties. Lees meer hierover in het hoofdstuk Onderzoek.

Inclusieve wereldeconomie

Een ander voorbeeld is het beïnvloeden van de maatschappelijke discussie over de wereldeconomie en de meer gelijke verdeling van kansen en middelen. VU-hoogleraar filosofie Govert Buijs publiceerde in 2023 samen met oud-premier Jan-Peter Balkenende het boek ‘Capitalism Reconnected. Toward a Sustainable, Inclusive and Innovative Market Economy in Europe’, waarin wordt gepleit voor het in gang zetten van een verandering die leidt tot een duurzame en inclusieve wereldeconomie, in de plaats van het nu leidende landenkapitalisme. Dit boek kwam tot stand door samenwerking tussen Buijs en verschillende maatschappelijke partners. De werkwijze is representatief voor de manier waarop andere VU-filosofen te werk gaan: men is betrokken bij het opstellen van hedendaagse beleidsstukken, optredens in de media, het geven van cursussen (aan bijvoorbeeld bankiers), en publicaties over duurzaam ondernemen. De publicaties worden over de hele wereld gelezen.  

Proefdiervrij onderzoek

Ook dieren zijn belangrijk in onze missie om bij te dragen aan een betere wereld. De VU hanteert een zorgvuldige werkwijze rondom de omgang met proefdieren, gebaseerd op de 3V methode (vervanging, vermindering en verfijning, zie ook de VU-website). In 2023 heeft VU-hoogleraar Sue Gibbs de prestigieuze Willy van Heumenoeuvreprijs gekregen voor haar onderzoek naar modellen die het menselijk lichaam en ziekten nabootsen. Haar werk zorgt ervoor dat cel- en weefselmodellen de standaard worden in onderzoek en de plaats innemen van proefdieronderzoek.

Maatschappelijke impact maken voor en met de maatschappij

Als brede universiteit kijken we vanuit verschillende oogpunten naar complexe maatschappelijke problemen. We zoeken niet alleen oplossingen voor de maatschappij, maar ook met de maatschappij. We geven een paar concrete voorbeelden.

Migranten

In 2023 heeft onze faculteit voor Theologie en Religie de Migration Bible gelanceerd. Dit handboek is bedoeld voor (Engelssprekende) migranten en hun predikanten, contacten en hulpverleners, en voor mensen die in hun persoonlijk leven of in hun werk met migranten te maken hebben. De thema-artikelen in het handboek zijn geschreven in samenwerking met migranten en experts uit alle werelddelen, met als doel mensen te helpen, bijvoorbeeld met kennis over het omgaan met trauma.  

Daklozen

Een voorbeeld van hoe VU-onderzoekers impact maken met de maatschappij, is het project Unhoused People van VU-antropologe Luisa Schneider. Zij leefde voor dit project samen met daklozen. Door de ervaring van dakloosheid te delen, maakt Schneider de belevingswereld van daklozen kenbaar aan het bredere publiek. Doordat Schneider haar ervaringen, in combinatie met haar wetenschappelijke kennis, deelt met politici, beleidsmakers en professionals, creëert zij impact: ze zorgt ervoor dat de stem van kwetsbare doelgroepen gehoord wordt bij het vinden van oplossingen voor hun problemen. Zo blijkt dat een beter netwerk tussen instellingen voor huisvestingbijstand kan helpen om een einde te maken aan dakloosheid. Vanuit het domein Social sciences and humanities (SSH) draagt Schneider bij aan een diverse, inclusieve maatschappij en het verminderen van ongelijkheid.

Consumentengedrag

Als we consumentengedrag bestuderen, kijken we in de eerste plaats naar ons eigen gedrag als consument. Ook wij, als leden van onze VU-gemeenschap, zijn gewend geraakt aan steeds meer consumeren. Hoofdvraag is hoe we ons gedrag zo kunnen beïnvloeden dat we ons consumptiegedrag gaan aanpassen (naar meer bewust minder consumeren). Daartoe organiseerde het ‘VU Impact Lab’ van de School of Business and Economics (SBE) in 2023 een prijsvraag, rondom technologische en financiële prikkels om ons consumentengedrag te veranderen. Hiermee brachten we studenten, docenten en externe partijen samen met als overkoepelend doel het begrijpen en oplossen van urgente maatschappelijke uitdagingen. Studenten Shuminnar Singh, Gergő Mezei, Yaman Namli en Janick Scheenhart wonnen bijvoorbeeld de Marketing and Sustainability Award voor hun ‘Transit and Go’-idee om een app te ontwikkelen die vraag en aanbod met betrekking tot het afleveren van goederen van particulieren aan elkaar linkt. In 2023 zijn er in het ‘Impact Lab’ in totaal vijf innovatie-uitdagingen voltooid, meer dan 157 ideeën gegenereerd en 20 ideeën gedefinieerd die klaar zijn voor implementatie.  

Bovenstaande resultaten zijn mede behaald door de ondersteuning vanuit IXA-GO, het Knowledge Transfer Office (KTO) van de VU dat in 2023 onder andere specifiek heeft ingezet op ontwikkeling op het gebied van impact maken vanuit het domein Social sciences and humanities (SSH). Ook is er een nieuwe leerlijn voor valorisatie gelanceerd, zodat onderzoekers kunnen leren hoe ze maximale impact kunnen maken vanuit hun onderzoek en onderwijs. Binnen de loopbaanpaden van erkennen & waarderen kunnen individuele onderzoekers kiezen om zich tijdens hun loopbaan specifiek te richten op valorisatie en impact.

VU-onderzoekers met een ondernemende houding  

Omdat een ondernemende houding cruciaal is bij het creëren van valorisatie en impact voor de maatschappij, zetten we graag een paar opvallende prestaties op een rijtje. Het gaat om prijzen en fondsen die in 2023 zijn binnengehaald door ondernemende VU-onderzoekers.

Impact Award voor Toby Kiers

Door haar onderzoek naar de bescherming van de ondergrondse biodiversiteit heeft Toby Kiers de Impact Award gewonnen tijdens de Amsterdam Science Innovation Awards (AmSIA) De Impact Award wordt jaarlijks uitgereikt aan vooraanstaande onderzoekers of onderzoeksgroepen die met hun onderzoek en innovaties een betekenisvolle bijdrage hebben geleverd aan de samenleving. Toby Kiers krijgt met deze prijs meer aandacht voor haar organisatie Society for the Protection of Underground Networks (SPUN).

Innovation Award voor Pepijn van Rutten

VU-student Pepijn van Rutten heeft ’s werelds eerste, gevoelige en betrouwbare ademsensor voor lachgasdetectie (‘Respira’) ontwikkeld. Respira is een VU start-up, waarvan Van Rutten medeoprichter is. De sensor draagt bij aan het doel om lachgasmisbruik in het verkeer aan te tonen en dus de verkeersveiligheid te vergroten. Voor zijn werk heeft Pepijn van Rutten Innovation award gewonnen. Hij gebruikt zijn prijzengeld voor het verder ontwikkelen van Respira.

De VU ondersteunt dit soort projecten en prijzen door de AmSIA te organiseren, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en Amsterdam UMC. Daarnaast is er ook ondersteuning voor individuele studenten en onderzoekers; zo heeft Pepijn van Rutten voor Respira begeleiding gekregen vanuit het VU DLab om zijn idee tot een product te ontwikkelen; zie hieronder. 

VU DLab

Het VU Demonstrator Lab (DLab) is belangrijk in het ondersteunen van ondernemerschap binnen de VU omdat met behulp van het DLab impactvolle ideeën worden omgezet in een product of dienst. DLab is een lerend ondernemerschapslaboratorium dat openstaat voor zowel studenten als medewerkers. 

Vanuit de VU ondersteunt DLab ook het opstarten van nieuwe BV’s om zo producten te ontwikkelen die een duidelijke impact beogen op mens en maatschappij. Zo werd in 2023 Madglove BV opgericht, een dynamische start-up op het gebied van medische hulpverlening. Madglove stelt zich als doel om producten te ontwikkelen die patiënten in staat stellen actief deel te nemen aan hun eigen herstelproces, hun onafhankelijkheid te bevorderen en hun levenskwaliteit te verbeteren. Madglove won de ASIF Pitch XL!, was finalist tijdens de FEM-Start-up Award en heeft € 300k gekregen uit het Innovatiefonds Noord-Holland. In 2023 zijn er in DLab in totaal 38 nieuwe projecten en zes nieuwe bv’s opgestart.

Ook de VU StartHub, de start-upgemeenschap van de VU, is belangrijk om ondernemerschap op de VU te stimuleren. Jonge ondernemers profiteren hier van de kennis en netwerken van ondernemende alumni.

VU-impact door spin-offs

De resultaten van 2023 laten zien dat onze focus op het stimuleren en faciliteren van ondernemerschap binnen de VU waarde creëert via onze studenten en onderzoekers, maar ook daarna via onze spin-offs. Een voorbeeld van een van onze spin-offs is Veridis, een bedrijf dat met een specifieke technologie (de MADSCAN-technologie) de waarde van recyclinggrondstof verhoogt. Die technologie geeft nauwkeuring inzicht in de samenstelling en kwaliteit van complexe materiaalstromen. Hiermee draagt deze VU spin-off bij aan een circulaire economie. In 2023 haalde Veridis in totaal ruim 2,3 miljoen euro op bij publieke en private investeerders.

Landelijke samenwerking op het gebied van valorisatie en impact    

Ook landelijk werken we samen om optimale condities voor valorisatie en impact te scheppen. Zo zijn afspraken gemaakt over hoe om te gaan met de intellectuele eigendomsrechten (IP) voor onderzoekers die een spin-off willen starten op basis van een idee dat voortkomt uit hun werk voor de universiteit, en waarop dus het eigendomsrecht van de universiteit rust. Daarom zijn in 2023 tijdens 'The State of Dutch Tech' in Den Haag de zogenaamde ‘deal-termprincipes’ gelanceerd. De VU was, samen met een landelijke werkgroep, mede-initiatiefnemer van de totstandkoming van deze afspraken. De VU is dan ook een van de eerste kennisinstellingen die de uniforme ‘deal-term principes’ onderschrijft en implementeert. 

Nationaal Groeifonds projecten

Een ander voorbeeld van nationale samenwerking waarin de VU een leidende rol vervult, is het Nationaal Groeifonds (NGF), dat investeert in projecten die een zo groot mogelijke impact hebben op mens en maatschappij. Een van die projecten is het nationale programma Biotech Booster, dat tot doel heeft om resultaten uit biotechnologisch onderzoek sneller naar de markt te brengen middels mentorschap, financiële ondersteuning en netwerkmogelijkheden. In 2023 is Biotech Booster begonnen aan de uitvoerfase (onder penvoerderschap van de VU).