Het afgelopen jaar is een veelbewogen jaar geweest, waarbij we wereldwijd te maken kregen met conflicten, humanitaire crises en natuurrampen. Gebeurtenissen die ook op onze gemeenschap direct of indirect een grote impact hebben gehad. We vinden het belangrijk om op deze momenten te zorgen dat onze campus een veilige haven is waar ruimte is voor ondersteuning en solidariteit, maar ook ruimte biedt voor het academisch gesprek over complexe en gepolariseerde onderwerpen. We vinden het belangrijk ons binnen de muren van de VU te richten op het voeren van een dialoog die gericht is op het delen van kennis, op het vergroten van wederzijds begrip, door te luisteren naar elkaar. Op de VU campus hoort iedereen zich thuis te voelen.

Andersom vonden acties vanuit onze gemeenschap ook weerslag buiten de VU. We zijn bijvoorbeeld trots op ons besluit om een landelijke dialoog te starten over onderzoekssamenwerking met de fossiele industrie. Als gevolg van deze dialoog tussen universiteiten, bedrijfsleven en overheid, kiezen ook andere instellingen voor het stellen van strengere eisen aan deze samenwerking. We blijven dan ook verder investeren in onze naam als 'groenste universiteit'.

Wat de VU en haar gemeenschap uniek maakt, is dat maatschappelijke betrokkenheid leidend is in ons handelen. We durven over onze disciplinegrenzen heen te kijken, vastgeroeste patronen te doorbreken en stelling te nemen. Continue ontwikkeling is hierbij het sleutelwoord. Dit is terug te lezen in dit jaarverslag.

De kracht van samen

We weten dat onze resultaten het gevolg zijn van het werk van velen. Binnen onze kerntaken van onderzoek, onderwijs en valorisatie en in onze bedrijfsvoering vervullen we verschillende rollen, maar we dragen allemaal bij aan het grotere geheel. In 2023 zijn de kaders voor de gediversifieerde academische loopbaanpaden voor wetenschappers vastgesteld bij de VU. Faculteiten zijn gestart met het maken van implementatieplannen. Met dit kader is het mogelijk om loopbaanafspraken te maken waarbij een wetenschapper op één van de kerndomeinen onderwijs, onderzoek of valorisatie excelleert en op de andere domeinen minder prestatiedruk heeft. Het is een belangrijke stap van Erkennen en Waarderen want dit opent de deur voor onze onderzoekers om zich te focussen op hun sterke punten en hun bijdrage aan het grotere geheel te vergroten.

In lijn met deze gedachte hebben we onze visie op individuele prijzen herzien. In veel gevallen gaat er achter één prijswinnaar namelijk een heel team schuil. We vinden het belangrijk om ieders bijdrage te belonen en reiken zodoende vanaf 2023 ieder jaar onze Onderwijsinnovatieprijs uit: een teamprijs.

De kracht van samen reikt verder dan de VU-gemeenschap. VU-wetenschappers kenmerken zich immers door het feit dat ze onderzoek doen voor de maatschappij, maar net zo goed met de maatschappij. Een open en transparante onderzoekshouding waarbij er verder wordt gekeken dan de enge grenzen van de wetenschap, is dan ook iets wat VU-wetenschappers onderscheidt.

Onderwijs voor de toekomst

We geven onze studenten goed onderwijs. Onderwijsinnovatie is hierbij een belangrijk aspect en in 2023 hebben we hier uiting aan gegeven door het Centre for Teaching and Learning (CTL) op te richten. Dit expertisecentrum is dé plek voor het uitwisselen van kennis rondom onderwijsinnovatie. Om innovatie in het onderwijs nog meer aan te jagen heeft CTL het Scholarship of Teaching and Learning (SoTL) innovatiefonds gestart waarvoor aanvragen afgelopen najaar zijn ingediend. Hiermee stimuleren we de ontwikkeling van toekomstige onderwijsmethoden uit onze eigen gemeenschap.

Internationalisering en AI

Het onderwijslandschap werd het afgelopen jaar sterk beïnvloed door twee belangrijke ontwikkelingen: een teruglopend aantal (internationale) studenten en het gebruik van generatieve Kunstmatige Intelligentie (AI).

Na een dringende oproep van de minister besloten we om de actieve werving van internationale studenten stop te zetten. Daarnaast wijzen we studenten al langere tijd nadrukkelijk op het woningtekort in Amsterdam. Mogelijk is hierdoor het aantal internationale studenten in 2023 teruggelopen. De mate van internationalisering binnen onze sector blijft voorlopig een prominent onderwerp met de Wet Internationalisering in Balans in voorbereiding.

Generatieve AI kan een belangrijk hulpmiddel zijn voor studenten en onderzoekers om sneller en effectiever aan de slag te gaan. Nu deze vorm van AI zijn intrede heeft gedaan binnen de VU-gemeenschap, is het ook niet meer mogelijk om onderwijs en onderzoek te zien zonder dit hulpmiddel. Desondanks komt generatieve AI met het risico van misbruik of nalatigheid: is AI bijvoorbeeld in staat om informatie effectief te beoordelen op validiteit? Als VU staan we voor verantwoord gebruik van generatieve AI. De in 2023 samen met de UvA opgerichte Taskforce AI adviseert ons over deze verantwoorde inzet.

Op weg naar een betere campus en organisatie

Wie zich sinds september op de campus heeft begeven, zal zeggen dat het er plotseling heel anders uitziet. In de tweede helft van 2023 zijn we namelijk begonnen aan het herinrichten van ons campusplein. Najaar 2024 zal het campusplein groener en gezelliger terugkomen met meer aandacht voor het ecosysteem. De voortgang van de campusvernieuwing is sinds zomer 2023 te volgen vanuit ons gloednieuwe campusrestaurant ’The Living’.

Tegelijkertijd werken we aan een betere organisatie in ons veranderprogramma VUture. Dit programma is in september 2023 in de voorbereidings- en implementatiefase gegaan. Als gevolg van de inspanningen van het afgelopen jaar, zijn er in begin 2024 vijf werkgroepen gestart met het verhelpen van dagelijkse ergernissen, het verbeteren van de dienstverlening en sturingscyclus, het verduidelijken van verantwoordelijkheden en afspraken maken over gedrag en vaardigheden.

Financieel resultaat

Over 2023 heeft de VU een positief financieel resultaat behaald van € 11,6m. Dit ligt in lijn met het begrote resultaat van € 11,7m. Het positieve resultaat wordt grotendeels gerealiseerd door incidentele posten. Verder is door de eenheden een prudent financieel beleid gevoerd, in de wetenschap dat we na jaren van groei en stijging van de middelen (waaronder de incidentele NPO-middelen) een omslag doormaken naar stagnerende studentenaantallen en krimpende budgetten. Daarbij worden scherpere keuzes gemaakt, waarbij we het goede dat we hebben bereikt in de afgelopen jaren in stand willen houden, maar wel in de wetenschap dat we dit zullen moeten doen met beperktere financiële middelen. Daarbij is de inzet erop gericht om de werkdruk van onze medewerkers te verlagen en het onderwijs en onderzoek verder te versterken. Het sturen op deze uitkomst vergt een fijne balans tussen deze elementen. Een belangrijk actueel aandachtspunt vormt de overspannen arbeidsmarkt die effect heeft op de realiseerbaarheid van plannen. De VU heeft op de toekomst geanticipeerd via investeringen in de kwaliteit van onderwijs en onderzoek, het verwerven van externe financiering, investeringen in de VU-campus, uitbreiding van en investering in het aantal medewerkers en het verbeteren van de faciliteiten voor studenten, onderzoekers en medewerkers van de VU. Vanuit dit stevige fundament zullen wij nu verder gaan bouwen aan de continuïteit, er rekening mee houdend dat de financiële dynamiek is gewijzigd.

De veranderende financiële dynamiek zorgt ervoor dat het financieel meerjarenperspectief van de VU is versoberd. De studentenaantallen stagneren, de lonen en prijzen zijn gestegen en ook heeft de VU te maken met een trendbreuk in de toewijzing van (bijzondere) middelen vanuit het Rijk. Dit leidt voor de VU tot een verslechtering van begrote exploitatieresultaten voor 2024 en de jaren daarna. De VU is, na een periode van positieve exploitatieresultaten, genoodzaakt tot het treffen van bijsturingsmaatregelen op het financieel meerjarenperspectief om de financiële ratio’s gezond te houden en tegelijkertijd de kwaliteit van onderwijs, onderzoek en valorisatie in stand te houden om zo de continuïteit van de VU ook voor de langere termijn te borgen.

Tot slot

De VU heeft alles te danken aan haar uitmuntende studenten en medewerkers. Als College van Bestuur zijn we dan ook dankbaar voor en trots op onze VU-gemeenschap. In het speciaal bedanken we oud-CvB-voorzitter Mirjam van Praag die zich de afgelopen vijf jaar ontzettend heeft ingezet voor onze universiteit. We hebben het voorrecht te mogen vertrouwen op de kracht en kwaliteit van onze mensen en kijken zodoende met een goed gevoel terug op het jaar 2023.

Het College van Bestuur
Margrethe Jonkman, voorzitter
Jeroen Geurts, rector magnificus
Marcel Nollen, vicevoorzitter