Kwaliteitszorg onderzoek

Voor het monitoren van de kwaliteit van ons onderzoek volgen we het landelijk evaluatieprotocol . Een internationale commissie van experts beoordeelt alle onderzoekseenheden ten minste eens in de zes jaar. In het afgelopen jaar zijn evaluatierapporten verschenen over het onderzoek van de afdelingen Wiskunde en Informatica. Deze evaluatierapporten laten mooie resultaten zien. Zo wordt de kwaliteit van het onderzoek van Wiskunde als zeer goed tot excellent beoordeeld. De commissie prijst de outreach naar het bedrijfsleven en de samenwerking met externe partners in gezondheidszorg en logistiek. De wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek van Informatica is excellent, waarbij niet alleen naar publicaties is gekeken maar ook naar software en datasets, die door externen veel worden gebruikt. De commissie is positief over de toekomst van Informatica: de financiering is stabiel, de productie is hoog en goed, en het onderzoek is maatschappelijk zeer relevant. De volledige  visitatierapporten  zijn te vinden op de website van de VU.

Wetenschappelijke integriteit

De VU onderschrijft de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit 2018 (NGWI). Die code bepaalt dat universiteiten een zorgplicht hebben voor wetenschappelijke integriteit (WI). Om daaraan te voldoen wordt sinds 2022 op alle faculteiten het bewustzijn rondom WI actief bevorderd. Zo hebben alle faculteiten een WI-coördinator, die functioneert als aanspreekpunt voor de faculteit en als contactpersoon voor VU-brede afstemming. In het Netwerk WI-Coördinatie delen alle WI-coördinatoren centraal hun ervaringen met dilemma’s, best practices en bottlenecks. Het doel van de WI-coördinatie is dat faculteiten overzicht hebben, houden en bieden op WI-beleid. Ook is het doel dat faculteiten activiteiten ontplooien ter bevordering van een open onderzoekscultuur.

WI-zaken en klachten

In 2022 behandelden de Vertrouwenspersonen Wetenschappelijke Integriteit 34 kwesties. De aantallen schommelen per jaar: in 2021 ging het om 37 kwesties en in 2020 waren dat er 15. Een goede verklaring voor die schommelende cijfers is er niet. Bovendien zit er niet één duidelijke lijn in de 34 meldingen in 2022. Als er wel een rode draad in de meldingen zichtbaar is, dan wordt daarvan melding gemaakt bij het College van Bestuur. Dat was bijvoorbeeld in 2019 het geval, toen er een groot aantal meldingen binnenkwam over de begeleiding van promovendi. Het positieve aan de toegenomen aantal meldingen zou kunnen zijn dat de Vertrouwenspersonen Integriteit goed vindbaar en benaderbaar zijn.

Bij de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI), de vaste commissie die klachten op het gebied van WI behandelt, kwamen in 2022 zes nieuwe zaken binnen. Dit is een toename ten opzichte van 2021, toen er drie nieuwe zaken binnenkwamen. Ook hier geldt dat er geen duidelijke oorzaak is aan te wijzen voor het toenemen van het aantal klachten. De aantallen zijn daarvoor ook te klein. Twee van de in 2022 ingediende klachten werden in dat jaar afgehandeld. Daarnaast werd een zaak uit 2021 afgewikkeld. In een van de drie gevallen adviseerde de CWI aan het College van Bestuur om de klacht, of onderdelen daarvan, gegrond te verklaren. In de andere twee gevallen luidde het advies om de klachten ongegrond te verklaren. In alle gevallen volgde het College van Bestuur de adviezen. In twee zaken werd een tweede advies bij het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) aangevraagd.
Een openbare versie van de CWI-jaarverslagen wordt sinds 2019 gedeeld op de WI-pagina van de VU. 

Promovendibeleid

De VU is trots op het wetenschappelijk werk van haar promovendi. Deze vaak jonge, getalenteerde onderzoekers vormen een diverse groep wetenschappers die in de verschillende fasen van hun promotietraject voor grote uitdagingen komen te staan. Willen zij uitstekende prestaties leveren in hun onderzoek, dan moeten zij functioneren in een inspirerende onderzoeksomgeving. De VU wil die bieden. We zetten ons intern en landelijk in voor het verbeteren van de opleiding, begeleiding en het welzijn van promovendi. Stapsgewijs wordt gewerkt aan betere informatievoorziening, inzicht in en zorg voor opleiding, begeleiding, loopbaanontwikkeling, welzijn en gemeenschapsvorming.

Ondersteuning

In 2022 is een promovendipsycholoog voor 0,6 fte aangesteld, bij wijze van pilot. Zij is er voor alle promovendi aan de VU die psychische klachten ervaren tijdens hun promotietraject. In 2022 werden er 83 promovendi gezien en werden 45 begeleidingstrajecten afgerond. Verder is de hulp, steun en advies die binnen de VU aan promovendi geboden wordt, beter vindbaar gemaakt op de VU-website, zodat promovendi met hun vragen of problemen makkelijker de weg kunnen vinden naar de juiste persoon. Vanaf 2022 organiseert Bureau Pedel daarnaast verspreid over het jaar meerdere sessies ‘Meet the Beadle’. Tijdens deze bijeenkomsten wordt de promotieplechtigheid stap voor stap doorgenomen. Promovendi raken in de sessies vertrouwd met de revelante locaties en technische faciliteiten, en kunnen bovendien al hun vragen stellen. In 2022 werden deze sessies door ruim honderd promovendi bezocht.

Plagiaattool

In 2022 is de tool iThenticate beschikbaar gesteld voor alle promovendi van de VU, die daarmee hun onderzoek kunnen controleren op plagiaat. In het promotiereglement is opgenomen dat alle promovendi startend vanaf 1 september 2022 verplicht zijn om één daartoe geschikt product in de eerste fase van het promotietraject aan een plagiaatcontrole te onderwerpen. De VU-benadering van plagiaatcontrole op proefschriften is nadrukkelijk gericht op preventie. Daarmee onderstreept de VU het belang van wetenschappelijke integriteit in lijn met de NGWI en wordt het bewustzijn rond integriteit in een vroeg stadium van het promotietraject gestimuleerd.

Tijdelijk noodfonds

In verband met vertragingen die sommige internationale beurspromovendi hebben opgelopen door de coronacrisis, heeft de VU in 2021 een tijdelijk noodfonds ingesteld. Hiermee hebben we onze promovendi bijgestaan die aantoonbaar vertraging hadden opgelopen door coronagerelateerde problematiek, maar die van hun beursverstrekker geen verlenging kregen. In totaal zijn 35 beurzen toegekend, waarvan de laatste twee in 2022. Hiermee is deze eenmalige noodvoorziening volledig uitgeput.  

Onderzoeksinstituten

De VU heeft een unieke structuur van multi-, inter- en transdisciplinaire instituten die faculteitoverstijgend zijn of samenwerken. Vanuit de onderzoeksinstituten zetten we de inhoudelijke lijnen uit met de vier profielthema’s als leidraad. In de instituten ontmoeten onderzoekers van verschillende disciplines elkaar, delen zij hun kennis en werken zij samen om wetenschappelijke vraagstukken en maatschappelijke problemen op te lossen.

Externe onderzoeksfinanciering

Een groot aantal VU-onderzoekers heeft in 2022 onderzoeksubsidies ontvangen. Onze wetenschappers zijn daarbij gesteund door cofinanciering van de VU. We noemen een aantal bijzondere projecten – al beseffen we dat we hiermee andere bijzondere projecten natuurlijk tekortdoen.

NWO-Talentprogramma

Het competitieve NWO-Talentprogramma biedt persoonsgebonden financiering aan talentvolle en creatieve onderzoekers. Het programma kent drie financieringsvormen, gericht op de verschillende fasen in de wetenschappelijke carrière van onderzoekers. Veni is bedoeld voor pas gepromoveerde onderzoekers, Vidi is bedoeld voor onderzoekers die na hun promotie al enkele jaren onderzoek hebben verricht en Vici richt zich op senior onderzoekers die hebben aangetoond een eigen onderzoekslijn te kunnen ontwikkelen. Het onderstaande overzicht laat zien welke VU-onderzoekers in 2022 een toekenning hebben ontvangen binnen het NWO-Talentprogramma.

Zwaartekracht

Een ander financieringsprogramma dat in opdracht van het ministerie van OCW wordt uitgevoerd door NWO is Zwaartekracht. De toekenning van een Zwaartekracht is de erkenning van de hoge kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek en geeft jonge getalenteerde wetenschappers een unieke kans om zich wetenschappelijk te ontwikkelen. Hoogleraar Psychiatrische Epidemiologie Brenda Penninx van VUmc is hoofdaanvrager van een Zwaartekrachtprogramma dat in 2022 is toegekend. In het project Stress-in-Action: Advancing the Science of Stress by Moving the Lab to Daily Life brengt zij samen met een interdisciplinair team in kaart welke impact stress heeft op ons dagelijks leven. Hoogleraar Biologische Psychologie Eco de Geus is vanuit de VU bij het onderzoek betrokken. Hoogleraar Ontwikkelingsneuropsychologie Lydia Krabbendam, hoogleraar Neurowetenschap & Maatschappij Nienke van Atteveldt en cognitief neurowetenschapper Barbara Braams van de VU zijn medeaanvragers van het project Growing Up Together in Society (GUTS), dat gecoördineerd wordt door de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het ministerie van OCW wil met deze langlopende, multidisciplinaire projecten het Nederlandse onderzoek wereldwijd op de kaart zetten.

Nationale Wetenschapsagenda

Het doel van de Nationale Wetenschapsagenda van NWO is om ‘met kennis een positieve, structurele bijdrage te leveren aan de maatschappij van morgen, door vandaag bruggen te slaan en met elkaar voor wetenschappelijke en maatschappelijke impact te zorgen’. In 2022 is de VU bij diverse gehonoreerde NWA-projectvoorstellen betrokken als medeaanvrager. Voorbeelden zijn het PRESAGE-project, met betrokkenheid van hoogleraar Britta van Beers, en het CURE4LIFE project, met betrokkenheid van hoogleraar Meike Bartels. Daarnaast zijn in 2022 drie NWA-projectvoorstellen gehonoreerd met de VU als penvoerder:

• VeenVitaal: dit project onderzoekt vormen van natuurinclusief landgebruik en werkt daarbij samen met natuurbeheerders, natuurorganisaties, boeren en beleidsmakers. Het doel van het consortium is verduurzaming van het veenweidegebied in de regio Amsterdam. Het onderzoeksteam staat onder leiding van hoogleraar dierecologie Matty Berg.

• ALIGN4energie: dit project ontwikkelt een online platform dat dient als adaptief digitaal beslissingsondersteunend systeem voor burgers en beleidsmakers. Dit platform kan hen helpen om energie-gerelateerde investeringsbeslissingen te nemen die optimaal zijn voor zowel elke individuele burger als voor het overkoepelend energiesysteem. Het onderzoeksteam staat onder leiding van milieueconoom Julia Blasch.

• METAHEALTH: dit consortium onderzoekt de interactie tussen leefstijl, omgeving en micro-organismen tijdens de zwangerschap en de eerste duizend dagen. De onderzoekers willen beter begrijpen hoe de zorg beter kan aansluiten bij de behoefte en complexe dagelijkse realiteit van kinderen en gezinnen. Op basis hiervan willen onderzoekers effectieve interventies co-creëren ter preventie van overgewicht en tandbederf. Hoogleraar Oral Microbial Ecology Egija Zaura leidt het onderzoeksteam.

Persoonlijke beurzen van de European Research Council (ERC)

Ook in 2022 hebben VU-onderzoekers met succes persoonlijke Europese beurzen aangevraagd. Het gaat om drie verschillende beurzen: de ERC Starting Grant wordt toegekend aan veelbelovende jonge onderzoekers, de ERC Consolidator Grant is er voor onderzoekers in het midden van hun carrière is en de ERC Advanced Grant wordt toegekend aan uitzonderlijke senior onderzoekers.

Internationale positionering

Hoewel ranglijsten hun tekortkomingen hebben, geven alle rankings samen een globaal beeld van een universiteit. De VU heeft een internationale positie als vooraanstaande onderzoeksuniversiteit. Wij hechten aan de sterke verbinding met de maatschappij en onze ambities, bijvoorbeeld op het gebied van diversiteit en duurzaamheid.

In 2022 staat de VU in de Leiden Ranking op het gebied van impact van onderzoek genoteerd als nummer 68 van ruim 1.300 universiteiten wereldwijd en als nummer 4 van Nederland. Op de indicator samenwerking met fysiek nabije instellingen staat de VU zoals ieder jaar als nummer 1 van Nederland op deze lijst. Het gaat hierbij om het aandeel publicaties samen met andere instellingen. De universiteit heeft ook een sterke positie in de top 200 van de Academic Ranking of World Universities (ARWU) op plaats 153. De Impact Ranking van Times Higher Education richt zich op de verbinding tussen het universitaire beleid, onderwijs en onderzoek en de bijdrage daarvan aan de SDG’s. In deze ranking bevindt de VU zich in de categorie 201-300 van ruim 1.400 universiteiten uit meer dan honderd landen. Volgens de Impact Ranking 2022 behoort de VU tot de wereldtop in de SDG’s die betrekking hebben op de ambities betreffende diversiteit:

• SDG 10: vermindering van sociale ongelijkheid middels inclusiviteits- en antidiscriminatiebeleid (positie 10)

• SDG 5: gelijke rechten voor mannen en vrouwen en empowerment van vrouwen en meisjes (positie 16)

Daarnaast draagt de VU naar verhouding vooral goed bij aan:

• SDG 9: het ontwikkelen van een veerkrachtige infrastructuur, bevorderen van een inclusieve en duurzame industrialisering en stimuleren van innovatie (positie 101-200)

• SDG 13: acties om klimaatverandering en de impact ervan te bestrijden (positie 101-200)